توان حرکتی هر خودرو، توسط پیشرانه آن تامین می‌شود؛ فرایند تبدیل انرژی جنبشی به حرکتی در پیشرانه خودرو‌های احتراق داخلی، توسط جرقه‌ای ایجاد می‌شود که شمع خودرو در محفظه سیلندر حاوی مخلوطی از بنزین و هوا می‌زند. نیروی حاصل از این احتراق، پیستون‌ها را به کار می‌اندازد و منجر به حرکت خودرو می‌شود.
ازآن‌جایی که شمع یکی از اصلی‌ترین قطعات خودروهایی با موتورهای درون‌سوز است، در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع شمع خودرو و تفاوت شمع سرد و گرم بپردازیم. برای آشنایی با این قطعه کوچک و وظایف آن، با ما همراه باشید.
شمع خودرو چیست؟
همان‌طور که در قسمت قبل به آن اشاره شد، شمع خودرو قطعه‌ای کوچک است که در انتهای سیلندر یا روی سرسیلندر خودرو واقع شده است. موتورهای احتراق داخلی برای عملکرد صحیح به سه رکن اصلی اکسیژن، سوخت و حرارت نیاز دارند. وظیفه شمع این است که در زمان فشردگی بخار بنزین در انتهای سیلندر، با ایجاد جرقه و انفجار بنزین درون سیلندر، حرارت و انرژی لازم برای به حرکت درآمدن خودرو را فراهم کند.
اگر قصد خرید خودرو بدون اتلاف وقت و به قیمت واقعی داری اینجا رو کلیک کن. ما با خرید سفارشی کار رو برات آسون کردیم.
انرژی لازم برای جرقه‌زدن شمع، از باتری خودرو تأمین می‌شود. در واقع، شمع انرژی الکتریکی باتری را که با حرکات متناوب دلکو به محفظه احتراق حاوی مخلوط سوخت و گاز رسیده است، مشتعل و انرژی گرمایی موردنیاز موتور برای حرکت را تأمین می‌کند. هرچه جرقه شمع قوی‌تر باشد، عمل احتراق بهتر صورت می‌گیرد. ازاین‌رو بر اساس نوع موتور خودرو، برای هر سیلندر از یک یا دو شمع استفاده می‌شود. از سوی دیگر، عدم کارکرد خوب و صحیح شمع، موجب احتراق ناقص و استهلاک موتور و سایر قطعات می‌شود.
اجزای شمع خودرو
شمع خودرو از اجزای مختلفی ساخته شده است که تک‌تک این اجزا، بر نحوه عملکرد آن تأثیرگذار هستند. موارد زیر، اجزای شمع خودرو هستند:
ترمینال شمع
بالاترین قسمت شمع که به قسمت عایق متصل است، ترمینال شمع نامیده می‌شود و وظیفه آن، انتقال جریان ولتاژ بالا از وایر شمع به الکترود مرکزی است.
عایق سرامیکی
ازآنجاییکه پایین عایق به داخل محفظه احتراق می‌رود، جنس این عایق آلومین یا اکسید آلومینیوم AL203 با خلوص بالا است. ویژگی‌های این عایق، مقاومت بالا در برابر حرارت، مقاومت مکانیکی، عایق‌بندی عالی و هدایت حرارتی در دمای بالا است. به دلیل بهبود وضعیت عایق‌بندی ترمینال اصلی و الکترود مرکزی شمع، پس از فشرده‌کردن عایق سرامیکی، سطح خارجی آن با لعاب شیشه پوشانده می‌شود. این لعاب شیشه‌ای، تمامی منافذ را می‌پوشاند و ضمن ممانعت از نفوذ رطوبت و کثیفی، از افت ولتاژ نیز جلوگیری می‌کند. مقاومت این عایق سرامیکی تا دمای 1200 درجه سانتی‌گراد است.
بدنه شمع
بدنه شمع که از فولاد ساخته شده است، وظیفه اتصال مستحکم شمع به بدنه سرسیلندر را بر عهده دارد. بدنه شمع از قسمت بالا با آچار‌خور و از پایین به‌وسیله رزوه با دیگر اجزای شمع درگیر است.
الکترود مرکزی
وظیفه الکترود مرکزی، انتقال نیروی الکتریسیته از ترمینال تا محفظه احتراق است. الکترود مرکزی که با نام الکترود مثبت نیز شناخته می‌شود، باید مقاومت حرارتی بالا و رسانای الکتریسیته خوبی داشته باشد.
برای فروش خودرو در سریع‌ترین زمان و با بهترین قیمت اینجا رو کلیک کن.
الکترود منفی
الکترود منفی که به آن الکترود کناری نیز گفته می‌شود، به شکل زائده‌ای به انتهای پایه بدنه شمع متصل است. به طور معمول، جنس الکترود منفی از آلیاژ نیکل-کروم است و تعداد آن در شمعهای مختلف متفاوت است.
گپ
به فاصله میان الکترود مرکزی و الکترود منفی، گپ یا شکاف جرقه گفته می‌شود. این فاصله باید بر اساس نیاز‌های موتور و بسیار دقیق تنظیم شود؛ اما به صورت کلی، هرچه فاصله بین دو الکترود بیشتر باشد، عمل جرقه‌زنی شمع بهتر صورت می‌گیرد.
انواع شمع خودرو
دسته‌بندی شمعها بر اساس عوامل و شاخص‌های متفاوتی صورت می‌گیرد که به شرح زیر است:
دسته‌بندی شمع بر اساس جنس هسته آن
الکترود شمع با توجه به کاربرد شمع، از آلیاژ‌های مختلفی ساخته می‌شود. طبیعتاً ازآنجاییکه این الکترود در معرض حرارت بالایی قرار دارد، باید از جنسی مقاوم در برابر حرارت ساخته شود.
شمعهای مسی
در برخی شمعها، هسته اصلی از مس یا نیکل ساخته می‌شود که روکشی از جنس کروم، سیلیکون یا منگنز دارد. این نوع شمعها، عمومیت و محبوبیت بیشتری میان مصرف‌کنندگان دارند و نسبت به سایر شمعها ارزان‌تر هستند.
شمعهای پلاتینیوم
در شمعهای پلاتینیومی، هسته اصلی را از جنس پلاتین می‌سازند. پلاتین رسانایی بیشتری نسبت به مس دارد اما درعین‌حال قیمت بالایی نیز دارد و قیمت شمعهای پلاتینی معمولاً، 2 تا 3 برابر بیشتر از شمعهای مسی است. از سوی دیگر این فلز مقاومت بیشتری در مقابل پوسیدگی دارد و به همین علت شمعهای پلاتینیومی نسبت به شمعهای مسی دوام بیشتری نیز دارند که از این نظر مقرون به‌صرفه‌تر به نظر می‌آیند.
شمعهای ایریدیومی
شمعهای ایریدیومی، انواع دیگری از شمعها هستند که علی‌رغم هم‌خانواده‌بودن ایریدیوم و پلاتینیوم از نظر علم شیمی، نسبت به شمعهای پلاتینی طول عمر بیشتری دارند. قیمت این شمعها حدوداً 2 تا 3 برابر شمعهای پلاتینی است؛ اما از لحاظ دوام، تقریباً 4 برابر بیشتر عمر می‌کنند. شمعهای ایریدیومی گران و البته کمیاب هستند.
دسته‌بندی شمع بر اساس کد حرارتی
شمعها با توجه به عملکرد و دمای احتراق متفاوت موتور‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس میزان حرارت موجود در شمع در آخرین مرحله صورت می‌گیرد. میزان مقاومت هر شمع در برابر حرارت با شاخص بازه حرارتی شمع مشخص می‌شود که عوامل متعددی در تعیین این کد دخیل هستند. طول و مساحت پایه شمع و هم‌چنین ساختار الکترود مثبت و قدرت هدایت حرارتی آن، ازجمله عوامل مؤثر بر بازه حرارتی شمع هستند.
انتخاب نامناسب شمع بر اساس کد حرارتی اشتباه، می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات زیادی برای خودرو شود و روی عملکرد آن تأثیر بگذارد. دسته‌بندی شمعها بر اساس این شاخص به‌صورت زیر است.
شمع گرم (Hot Spark Plug)
این شمعها که در بازار به شمعهای پایه‌بلند معروف هستند، در مقایسه با شمعهای سرد، مدت بیشتری گرما را در خود نگه می‌دارند و انتقال حرارت کمتری دارند. ازآنجاییکه شمعهای گرم، گرمای احتراق را بیشتر حفظ می‌کنند، درنتیجه بیشتر در معرض حرارت قرار دارند. این شمعها مناسب موتورهای دور پایین و اصطلاحاً سردکارکرد هستند تا از طریق حفظ گرما، از تشکیل رسوبات ناشی از احتراق روی الکترودها جلوگیری کنند.
شمع سرد (Cold Spark Plug)
شمعهای سرد پایه کوتاه‌تری دارند و با نام شمعهای پایه‌کوتاه نیز شناخته می‌شوند. در این شمعها، انتقال گرما به دلیل پایه کوتاه سریع‌تر انجام می‌شود و نسبت به شمعهای گرم حرارت کمتری دارند. حرارت کمتر و سرد بودن این نوع شمعها، از احتراق زودهنگام جلوگیری می‌کند و مناسب موتورهایی با دمای بالا مانند پژو 206 هستند.
شمع سرد بخریم یا گرم؟
انتخاب شمع خودرو، امری کاملاً تخصصی است که بر اساس اطلاعات فنی خودرو صورت می‌گیرد. مثلاً شمع خودرویی شهری که اکثراً در ترافیک و با دور پایین در حال کار است، با شمع خودرویی که همیشه موتور آن با دور بالا درحرکت است، تفاوت دارد. در دفترچه راهنمای هر خودرو، شمع استاندارد هر خودرو درج‌شده است. به همین دلیل، توصیه می‌شود پیش از خرید شمع جدید حتما به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
در جدول زیر شمع مناسب برخی از خودرو‌های داخلی را مشاهده می‌کنید:
| نام خودرو و نوع موتور | نوع شمع مصرفی |
| سمند، پارس، پژو 405 (موتور XU7) | انواع شمعهای گرم |
| پژو 206 تیپ 2 و 3 (موتور TU3) | Bosch R6 یا Denso اکیوم (Eyquem)، ال زد LZ |
| پژو 206 تیپ 5 و 6 و رانا (موتور TU5) | Bosch بلند یا اکیوم (Eyquem)-اچ-زد HZ |
| تندر 90 – لوگان | Champion/بوش/NGK |
| پراید-انژکتوری | انواع شمعهای گرم |
| مزدا 1600-2000 کاربراتور | ایریدیوم پاور IW16 یا دنسو سوپر W16EX-U |
| مزدا 1600-2000 انژکتور | ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر W16PR-U |
| مزدا GLX323 و مزدا FL323 | ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر W16PR-U11 |
| مزدا 3 | ایریدیوم پاور IKH20 یا دنسو سوپر W16HR-U11 |
| مگان | ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U |
| ام وی ام | ایریدیوم پاور IK16 یا دنسو سوپر K16PR-U |
| پژو 206 1400I | ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U |
| پژو 206 1600I | ایریدیوم پاور IKH20 یا دنسو سوپر K20HR-U11 |
| پارس (پرشیا) | ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U |
| سمند | ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U |
| L90 | ایریدیوم پاور IK20 یا دنسو سوپر K20PR-U |
| پژو پارس (پرشیا) | MFK پایه کوتاه تک پلاتین با آلیاژ نیکل ساخت کشور ژاپن با کد فنی 6962- BKR6E |
| پژو 206 تیپ 2 و 3 | پلاتینی، پایه کوتاه، سرد (انواع برندهای بوش/اکیوم/NGK و …) |
| سمند و سمند EF7 | پلاتینی، پایه کوتاه، سرد انواع برندهای بوش/اکیوم/NGK و … |
مبنع:hamrah-mechanic.com
