همه خودروهای مجهز به موتور درون سوز، بخشی به نام خنک کننده یا رادیاتور دارند که برای خنک کردن موتور خودرو و کاهش دما در نظر گرفته شده است. اما علت در نظر گرفتن این بخش چیست؟
موتور یک خودرو با سوختن بنزین یا گازوئیل مقدار بسیار زیادی انرژی تولید می‌کند. مقداری از این انرژی (در حدود یک سوم) برای به حرکت درآوردن خودرو استفاده می‌شود اما بخش قابل توجهی از این انرژی (در حدود دو سوم) تبدیل به گرما می‌شود.
نیمی از این گرمای تولید شده توسط سیستم اگزوز به خارج هدایت می‌شود اما مابقی آن در بلوک موتور باقی می‌ماند. به همین دلیل موتور به راهی برای خارج کردن این گرما نیاز دارد در غیر اینصورت و اگر گرما باقی بماند، باعث ذوب شدن قطعات فلزی و از بین رفتن آنها می‌شود.
کولنت (Coolant) یا ضد یخ چیست؟
ضد یخ مایعی است که با آن آشنایی داریم و کولنت (Coolant) چیزی است که از ترکیب ضد یخ و آب به دست می‌آید. بنابراین کولنت (Coolant) مایعی بر پایه آب است. نکته مهم این است که حتی خود این مایع هم گرم می‌شود که برای خنک کردن آن فن‌هایی در مقابل رادیاتور در نظر گرفته شده.
کاری که کولنت انجام می‌دهد این است که دمای جوش آب را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.
در اثر عمل نکردن درست سیستم خنک کننده از جمله استفاده از مایع نامناسب در خودروهای مدرن، کمبود مایع و یا نشتی و یا هر ایراد دیگر، احتمال به وجود آمدن مشکلات و خسارات سنگینی وجود دارد. به طوری که در ابتدا دمای موتور بالا رفته و در صورت تداوم این حالت، سوپاپ و یا سر سیلندر دچار مشکل می‌شود.
معرفی کولنت (Coolant)
به همین دلیل و برای حفظ دمای موتور در حد استاندارد، باید از کولنت یا مایع خنک کننده استفاده شود. مایع کولنت (Coolant) در رنگ‌های مختلفی در بازار موجود است از جمله سبز، زرد، قرمز، نارنجی و یا صورتی. این رنگ بیانگر هیچ ویژگی یا مشخصه خاصی نیست.
رنگ این محلول در اثر وجود مواد دیگر ایجاد می‌شود. در آنتی فریز یا ضد یخ‌ها ترکیبی از آب مقطر، الکل، اتیلن گلیکول و یا افزودنی‌های کم خطر دیگر استفاده می‌شود. همچنین در انواع گران قیمت این محلول موادی وجود دارد که از ایجاد رسوب در سسیستم خنک کننده جلوگیری می‌کند. در برخی نمونه‌ها هم پروپیلن گلیکول مورد استفاده قرار گرفته است.
چرا باید از کولنت (Coolant) یا ضد یخ استفاده کنیم؟
شاید بگویید استفاده از آب مقطر یا ضدیخ‌های معمولی برای خودرو کفایت می‌کند اما باید بگوییم این مایعات تنها برای خودروهای معمولی با دمای پایین مناسب هستند.
از آنجا که دمای بسیاری از خودروهای مدرن از جمله خودروهای مجهز به توربوشارژر، بالاتر از دمایی است که ما در ذهن داریم، باید از محلول‌هایی استفاده کنیم که دمای بالاتری را پوشش می‌دهند. چراکه در صورت استفاده از محلول‌های معمولی، دما به صورت استاندارد تنظیم نمی‌شود و بدون شک حتی در مدت زمان کوتاه، موتور دچار مشکلات اساسی می‌شود. البته این محلول برای جلوگیری از یخ زدگی هم موثر است.
به تدریج و با افزایش دمای کاری موتورهای جدید که با هدف افزایش بهره‌وری آن و کاهش مصرف سوخت و آلایندگی انجام می‌شود، سیستم خنک کننده موتور نیز نیازمند محلول مقاوم‌تری در برابر این دماها است تا مشکلاتی از قبیل بخار شدن محلول آب و ضدیخ درون این سیستم رخ ندهد زیرا در پی این اتفاق دمای موتور بیش از حد افزایش پیدا می‌کند که باعث رخ دادن خرابی‌های زیاد آن شده و در نتیجه هزینه‌های گزافی را برای تعمیرات متوجه مالک خواهد کرد.
اگرچه به نظر میرسد دمای کاری بالا تنها مختص موتورهای مجهز به سوپرشارژ و توربوشارژ است اما این افزایش دمای کاری بسیاری از موتورهای جدید تنفس طبیعی را نیز شامل می‌شود.
متاسفانه مشاهده شده که برخی از نمایندگان برندهای معتبر در ایران، به دلیل عدم آگاهی و یا به دلایل دیگر، از محلول‌های نامناسب برای خودروها استفاده کرده‌اند که این کار خساراتی را برای مالکان و گاهی خسارات بسیار سنگینی را ایجاد کرده است.
نحوه استفاده از کولنت (Coolant)
کولنت (Coolant) ها انواع مختلفی دارند و معمولا نحوه استفاده آنها به این صورت است که مقداری ضد یخ یا آنتی فریز باید با مقدار مشخصی آب مقطر ترکیب شود. ترکیب نهایی را به سیستم خنک کننده وارد می‌کنیم.
این مقدار و دستورالعمل استفاده بر روی قوطی درج شده که در ادامه یک نمونه را مثال خواهیم زد.
نحوه عملکرد کولنت (Coolant)
کولنت (Coolant) یا ضد یخ وارد سیستم خنک کننده می‌شود و دمای جوش آب را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.
آیا باید کولنت (Coolant) را در بازه‌های زمانی مشخصی تعویض کنیم؟
مایع آنتی فریز AntiFreeza به خودی خود تاریخ انقضا ندارد اما آن دسته از افزودنی‌هایی که مانع از خوردگی و رسوب در سیستم خنک کنندگی می‌شوند، منقضی می‌شوند. بنابراین باید مایع کولنت را در بازه‌های مشخص و طبق دستورالعمل کارخانه عوض کرد.
البته باید هر چند وقت یکبار سطح مایع خنک کننده را چک کنید و میزان Max و Min آن را کنترل نمایید. اگر میزان مایع از حد Min یا حداقل کمتر است، احتمالا در سیستم نشتی دارید و باید سریعا به مکانیک ماهر مراجعه نمایید.
برای بررسی بهتر کولنت (Coolant) ها یک نمونه از آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
کولنت (Coolant) یا AntiFreeze برند Rowe یا روو آلمان، محلولی با طول عمر زیاد بر پایه اتیلن گلیکول است. در این نمونه خبری از موادی چون نیتریت، فسفات و سیلیکات نیست.
این کولنت (Coolant) برای موتورهایی با بلوک آلومینیومی یا چدنی طراحی شده و اجازه یا Approve بسیاری از برندهای معتبر خودروسازی دنیا از جمله فولکس واگن، ولوو، میتسوبیشی، مان، فورد، جنرال موتورز، مرسدس بنز و ب ام و را دارد.
نحوه استفاده از این محلول به این صورت است که باید طبق دستورالعملی که کارخانه بیان کرده، آن را با آب مقطر ترکیب کنید. این نسبت معمولا 50:50 یا 1:1 است اما ممکن است بسته به نوع خودرو تغییر کند.
در صورت استفاده از این نسبت، دمای انجماد آب به 37- درجه سانتی گراد و دمای جوش آن به 160 درجه سانتی گراد افزایش پیدا می‌کند.
نکته جالب این است که برخی از برندهای سازنده، موفق شده‌اند تا کولنت‌هایی تولید کنند که دمای جوش آب را به 240 تا 270 درجه سانتی گراد افزایش می‌دهد.
