واحد کنترل الکترونیکی (ECU) دستگاهی کوچک است که یک یا چند سیستم الکتریکی را در خودرو کنترل می‌کند. ای سی یو معمولاً شامل یک تراشه اختصاصی است که نرم‌افزار یا سیستم‌عامل خاص خود را اجرا می‌کند و تقریباً مشابه BIOS در کامپیوترها است.
عملاً ای سی یو مغز متفکر خودرو است و بر عملکردهای مختلف ماشین نظارت دارد. گاهی‌اوقات ممکن است واحد کنترل الکترونیکی خراب شود؛ اما سؤالی که اغلب از مالکان خودرو شنیده می‌شود، این است که «علت و نشانه‌های خرابی ای سی یو چیست؟» برای دست‌یابی به پاسخ این سؤال و آشنایی بیشتر با ECU، در ادامه با ما همراه باشید.
نحوه کار ای سی یو چگونه است؟
درون هر خودرویی (غیر از نمونه‌های کاربراتوری) تمامی سنسورها و محرک‌ها با واحد کنترل موتور در ارتباط هستند. کامپیوتر خودرو (همان ایسیو) داده‌هایی را از سنسورها دریافت می‌کند، سپس این داده‌ها را تحلیل و تفسیر می‌کند و با توجه به برنامه‌ریزی‌های استاندارد خود، به انواع محرک‌ها سیگنالی را ارسال می‌کند. این سیگنال به محرک‌ها امکان می‌دهد عملکرد خود را براساس آن‌چه کامپیوتر برای خودرو تعیین کرده است، تنظیم کنند.
به عنوان مثال، اگر موتور سوخت زیاد و هوای کم دریافت کند، سنسورهای اکسیژن این ارتباط را با کامپیوتر برقرار می‌کنند و در نتیجه، کامپیوتر بر اساس این شرایط مقدار سوختی را که باید توسط «سیستم تزریق سوخت» تأمین شود، تعیین می‌کند. به این ترتیب، کامپیوتر موتور مسئول میزان مصرف اقتصادی سوخت در وسیله نقلیه است.
علاوه بر این که ایسیو نحوه عملکرد وسیله نقلیه را کنترل می‌کند، وظیفه تشخیص مشکلات خودرو را نیز بر عهده دارد. وقتی چراغ هشدار (چراغ چک) خودرو روشن می‌شود، این همان واحد کنترل الکترونیکی است که راننده را از یک مشکل احتمالی آگاه می‌کند. ناگفته نماند که واحد کنترل الکترونیکی را گاهی اوقات مدول کنترل الکترونیکی (ECM) یا مدول کنترل موتور (PCM) نیز می‌نامند.
علت خرابی ای سی یو
در زیر به علل خرابی واحد کنترل الکترونیکی اشاره می‌کنیم:
1- روشن‌بودن خودرو و جداکردن کابل باتری
ولتاژ متوسط تولیدی دینام حدود ۱۴ ولت است؛ اما پیک تولیدی ولتاژ بر اساس دور موتور تغییر می‌کند و گاهی ممکن است به بیش از ۱۶ ولت نیز برسد. این نوسان ولتاژ توسط خاصیت خازنی باتری تعدیل می‌شود (در صورت وصل‌بودن کابل‌های باتری).
در این بین، چنان‌چه به هر دلیل در زمان روشن‌بودن خودرو کابل‌های باتری جدا شوند، نوسانات ایجادشده می‌تواند روی قسمت‌های حساس خودرو مانند ای سی یو تأثیر نامطلوب بگذارد. حداکثر نوسان ولتاژی که ECU می‌تواند تحمل کند، برابر با ۱۶ ولت است که با جداشدن کابل هنگام روشن‌بودن ماشین، خطر سوختن ایسیو افزایش می‌یابد.
2- اتصال وایر شمع برای بررسی جرقه‌زدن
برای بررسی اینکه آیا به سَر شمع‌ها برق می‌رسد یا خیر، اغلب از اتصال وایر به بدنه برای جرقه‌زنی استفاده می‌شود. با انجام این کار، ممکن است مقداری جریان غیرقابل‌کنترل در سیم‌پیچ ثانویه کویل ایجاد شود. به عبارتی، سیم‌پیچ اولیه کویل برق خود را مستقیماً از ECU می‌گیرد و سپس ولتاژ را به کویل وارد می‌کند.
سیم‌پیچ ثانویه نیز ولتاژ را به محل ایجاد جرقه می‌بَرد. اتصال وایر شمع به بدنه برای بررسی جرقه‌زنی سَر شمع‌ها ممکن است موجب ایجاد نوسانات برق و آسیب‌رساندن به بخش‌های حساس خودرو به ویژه ای سی یو شود. برای بررسی برق سَرشمع‌ها می‌توان از یک شمع فیلترگیری‌شده یدک استفاده کرد تا میزان جریان برق سیم‌پیچ ثانویه کویل تحت کنترل باشد.
3- خرابی استارت
بسیاری از وسایل نقلیه، استارت‌هایی دارند که از سنسورهای خاصی استفاده می‌کنند. یکی از این سنسورها، Override است که میزان ولتاژ ECU را کنترل می‌کند. اگر این حس‌گر خراب شود، ای سی یو مقدار صحیح ولتاژ را دریافت نمی‌کند و این موضوع می‌تواند به یکی از عوامل خرابی ای سی یو خودرو تبدیل شود.
مشکل دیگری که می‌تواند رخ دهد، جایگزین‌کردن استارتر قدیمی با استارتر جدیدی است که با ECU خودروی شما سازگار نیست. هر نوع استارتری که خریداری می‌کنید، مطمئن شوید که با ای سی یو خودرو سازگار باشد.
4- خوردگی و نفوذ رطوبت
در اطراف ای سی یو چسب‌هایی وجود دارند که از ورود رطوبت به داخل جلوگیری می‌کنند؛ اما پس از گذشت چندین سال، این چسب‌ها فرسوده می‌شوند و رطوبت به داخل بُرد نفوذ می‌کند. وجود رطوبت در ECU اتفاق بدی است؛ زیرا باعث خوردگی و ایجاد سولفات روی اجزای آن می‌شود. اگر خوردگی به‌سرعت پاک نشود، قطعات سریعاً دچار آسیب می‌شوند؛ در این صورت، ای سی یو دچار اختلال می‌شود.
5- باتری‌به‌باتری اشتباه
اگر در زمان چرخاندن سوییچ دیدید که خودرو روشن نمی‌شود و چراغ‌های پشت آمپر نیز خاموش هستند، پس احتمالاً به باتری‌به‌باتری‌کردن (جامپ‌استارت) نیاز دارید. اگر در مرحله باتری‌به‌باتری‌کردن کابل‌ها به اشتباه متصل شوند، ECU خودرو به احتمال بسیار زیاد خراب می‌شود. در این زمان، باید ایسیوی خراب را تعمیر یا تعویض کنید.
اگر قصد خرید خودرو بدون اتلاف وقت و به قیمت واقعی داری اینجا رو کلیک کن. ما با خرید سفارشی کار رو برات آسون کردیم.
نکته: واحد کنترل الکترونیکی هم‌چنین دارای سنسورهایی روی رادیاتور، فیلتر هوا، دریچه گاز، میل‌بادامک و میل‌لنگ است. هم‌چنین حس‌گر دیگری به نام سنسور ناک (Knock Sensor) در موتور وجود دارد که ایسیو بر آن کنترل دارد. اگرچه این سنسورها به احتمال زیاد مشکلی فاجعه‌باری ایجاد نمی‌کنند، اما خرابی آنها باعث می‌شوند ایسیو تنظیماتی غیرضروری انجام دهد که بر عملکرد خودرو تأثیر می‌گذارد.
نشانه‌های خرابی ECU
خرابی ایسیو می‌تواند باعث ایجاد مشکلات متعددی در خودرو شود؛ به گونه‌ای که ممکن است تشخیص درست را دشوار کند. با‌این‌وجود، برخی از علائم زیر می‌توانند گواه بر خرابی ایسیو باشند:
1- روشن‌شدن چراغ چک
ساده‌ترین نشانه برای تشخیص خرابی ای سی یو، روشن‌شدن چراع چک است. البته روشن‌شدن این چراغ دلایل زیادی دارد؛ اما در مواردی که واحد کنترل موتور با اجزای الکترونیکی، مدارها یا سنسورهای خود به مشکل می‌خورد، بلافاصله چراغ چک روشن می‌شود. گاهی‌اوقات کامپیوتر خودرو نیز به‌اشتباه باعث روشن‌شدن چراغ چک می‌شود. برای اینکه بفهمید ECU واقعاً مشکلی دارد یا نه، باید از «دستگاه دیاگ» استفاده شود.
2- مصرف زیاد سوخت
ازآن‌جاکه برای عملکرد مطلوب وسیله نقلیه به نسبت سوخت و هوای مناسب نیاز است، ایسیو معیوب نمی‌داند که چه مقدار سوخت باید به محفظه احتراق ارسال شود. این بدان معنا است که در فرآیند احتراق، اغلب مقدار زیادی سوخت برای سوختن ارسال می‌شود. نتیجه این است که خودرو بیش از حد لازم سوخت مصرف می‌کند. این مشکل نه تنها باعث افزایش هزینه ماهانه دریافت بنزین (یا گاز) می‌شود، بلکه به آلودگی بیشتر هوا نیز دامن می‌زند.
3- عملکرد ضعیف موتور
خرابی ای سی یو ممکن است باعث شود سوخت کافی به محفظه احتراق منتقل نشود. این بدان معنا است که خودرو مانند گذشته شتاب خوبی نخواهد داشت. حتی ممکن است هنگام تلاش برای بالارفتن از سَربالایی یا سنگین‌بودن خودرو (ماشین پُر از وسایل است) شتاب کافی نداشته باشد. ایسیو معیوب می‌تواند سوخت بسیار کمی را ارسال کند و راننده نیز با فشردن مداوم پدال گاز، دیگر نمی‌تواند به شتاب و سرعت مورد نظر برسد.
4- استارت‌نخوردن ماشین
وسیله نقلیه ممکن است با مشکل استارت‌نخوردن مواجه شود. در این حالت، موتور به کار نمی‌افتد؛ زیرا کامپیوتر خودرو اطلاعات مهمی را که برای انجام عملکرد صحیح خود نیاز دارد، به موتور تغذیه نمی‌کند. این اتفاق پس از خرابی کامل واحد کنترل موتور و عدم عملکرد صحیح آن رخ می‌دهد. پس از این اتفاق، موتور دیگر هیچ‌گونه سیستم کامپیوتری برای کنترل و هدایت عملکرد خود ندارد. کارنکردن موتور می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد؛ اما تنها راه واقعی برای فهمیدن اینکه آیا این مشکل به ایسیو مربوط می‌شود یا خیر، بررسی خودرو توسط یک مکانیک مجرب است.
نکته: درحالی‌که علائم خرابی واحد کنترل الکترونیکی معمولاً در صورت عدم کارکرد صحیح قابل تشخیص است، اما این مشکل ممکن است ناشی از دیگر اجزای معیوب خودرو باشد. مهم است به یاد داشته باشید که این علائم به‌تنهایی منجر به تشخیص دقیق نمی‌شوند و دانستن آنها می‌تواند یک قدم رو‌به‌جلو برای تشخیص درست مشکل باشد.
نحوه تشخیص خرابی ایسیو
با مشاهده اولین علائم خرابی، می‌توان ECU معیوب را تشخیص داد. بعد از این کار، یک آزمایش فیزیکی برای تأیید عدم عملکرد صحیح این قطعه انجام می‌شود که به شرح زیر است:
- آیا موتور روشن می‌شود یا خیر؟ روشن‌نشدن می‌تواند یک علت اصلی در خرابی ایسیو باشد.
- ببینید آیا چراغ چک خودرو روشن است. هرگونه مشکل در ای سی یو باعث روشن‌شدن چراغ چک می‌شود.
- مولتی‌متر را بردارید و آن را در بالاترین درجه تنظیم کنید. پس از اتصال مولتی‌متر به کانکتور ECU (ترمینال‌ها)، مقدار عدد نمایش‌داده‌شده در مولتی‌متر را مشاهده کنید. اگر مولتی‌متر مقدار «صفر» را نشان داد، واحد کنترل الکترونیکی از کار افتاده است.
- ایسیو را فقط با استفاده از مولتی‌متر و طبق دستورالعمل‌های ارائه‌شده در دفترچه راهنمای دستگاه تست کنید.
- بسیار مراقب باشید! هنگام اندازه گیری ولتاژ، لازم است جریان برق را قطع کنید.
- از آنجا که ای سی یو قطعه بسیار حساس و گران قیمتی است، توصیه می‌شود در صورت نداشتن دانش کافی، به یک متخصص مراجعه کنید.
کلام آخر
کامپیوتر موتور یک واحد کنترل بسیار قدرت‌مند است و می‌تواند هم‌زمان صدها سنسور را بررسی کند؛ اما باید نسبت به کارکرد درست آن مطمئن شد. ای سی یو با بسیاری از ماژول‌های داخل وسیله نقلیه ارتباط دارد و خرابی آن اغلب می‌تواند روی سایر اجزای خودرو نیز تأثیر بگذارد. آگاهی از شرایطی که باعث ایجاد آسیب در کامپیوتر موتور می‌شود، بخشی مهم از وظایفی است که افراد باید نسبت به کیفیت و کارکرد صحیح خودرو در نظر بگیرند.
